ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΟΛΟΓΙΑ – Φώτης Λατίνος

Tα νοσήματα των ούλων αποτελούν την σημαντικότερη αιτία απώλειας των δοντιών. Στις περισσότερες χώρες σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία περισσότερα από το 50% των ανθρώπων όλων των ηλικιών εμφανίζουν κάποια στιγμή στην ζωή τους κάποια μορφή της περιοδοντικής νόσου. Εάν αναγνωριστούν γρήγορα είναι δυνατόν να θεραπευτούν με επιτυχία. Γι’αυτό είναι πολύ σημαντική η γνώση όσον αφορά την αναγνώριση, θεραπεία και πρόληψη των περιοδοντικών νοσημάτων.

Καταρχήν πρέπει να γνωρίζουμε ποια είναι η κλινική εικόνα των φυσιολογικών, υγειών ούλων. Αυτά έχουν ανοιχτό ρόδινο χρώμα, είναι ομοιόμορφα, με συμπαγή και στικτή όψη. Τα μεσοδόντια ούλα, που καταλαμβάνουν τον χώρο ανάμεσα στα δόντια είναι οξύαιχμα και ακολουθούν την καμπύλη γύρω από το δόντι.

Ο όρος περιοδόντιο αναφέρεται στους ιστούς που περιβάλουν τα δόντια και πιο συγκεκριμένα είναι τα ούλα, το περιρρίζιο (ίνες που συνδέουν την ρίζα του δοντιού με το οστό της γνάθου) το περιβάλλον οστό(κόκαλο) και την οστεϊνη (εξωτερική επιφάνεια της ρίζας του δοντιού). Τα περιοδοντικά νοσήματα είναι η ΟΥΛΙΤΙΔΑ και η ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ.

Η περιοδοντική νόσος καταρχήν είναι η φλεγμονή των ιστών που περιβάλουν τα δόντια η οποία οφείλεται κατά πρώτο λόγο στα βακτηρίδια που υπάρχουν στο στόμα και αν μείνει αθεράπευτη γίνεται η αίτια απώλειας των δοντιών.

Ο βασική αιτία της φλεγμονής των ούλων είναι η οδοντική ή βακτηριακή πλάκα, ένα κολλώδες βιοφίλμ (βιουμένιο) το οποίο συνεχώς σχηματίζεται γύρω από τα δόντια. Αν αυτή η πλάκα δεν αφαιρεθεί, μετασχηματίζεται σε σκληρή πλάκα (κοινώς τρυγία ή πέτρα ) λόγω της ενασβεστίωσης της από τα ιόντα αλάτων ασβεστίου που υπάρχουν στο σάλιο. Η τρυγία είναι πολύ σκληρή και σταθερά προσκολλημένη στα δόντια και βρίσκεται κυρίως στην συμβολή δοντιών και ούλων και δεν μπορεί να απομακρυνθεί με το απλό βούρτσισμα παρά μόνο από τον οδοντίατρο .Τα βακτηρίδια που αποικίζουν την οδοντική πλάκα προσβάλουν και μολύνουν τα ούλα προκαλώντας φλεγμονή, δηλαδή ουλίτιδα.

Η ΟΥΛΙΤΙΔΑ αποτελεί την πρώιμη εκδήλωση της νόσου του περιοδοντίου. Στην ουλίτιδα τα ούλα εμφανίζονται ελαφρώς διογκωμένα, ερυθρά, χάνουν την στικτή και συμπαγή τους όψη και γίνονται λεία, αποστρογγυλεμένα και ευαίσθητα ενώ αιμορραγούν εύκολα στο βούρτσισμα, την μάσηση ή και αυτόματα. Η φλεγμονή είναι πολύ ήπια και οφείλεται κυρίως στην κακή στοματική υγιεινή. Η ουλίτιδα είναι μία κατάσταση πλήρως αντιστρέψιμη ενώ αν παραμείνει αθεράπευτη για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να εξελιχθεί σε περιοδοντίτιδα.

Στην ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ η φλεγμονή καθώς και οι τοξίνες που εκκρίνουν τα βακτηρίδια της πλάκας προκαλούν καταστροφή των περιοδοντικών ιστών. Αυξάνεται το μικροβιακό φορτίο στην ουλοδοντική σχισμή (το σημείο σύνδεσης δοντιού και ούλου) και στην συνέχεια μεταναστεύουν σε βαθύτερα στρώματα. Όταν συμβαίνει αυτό τα ούλα αποχωρίζονται από τα δόντια με αποτέλεσμα να δημιουργούνται θύλακοι οι οποίοι γεμίζουν με περαιτέρω μικροβιακή πλάκα προκαλώντας επέκταση της φλεγμονής κατά βάθος και καταστρέφοντας τους στηρικτικούς ιστούς του δοντιού.

Η περιοδοντίτιδα είναι πολυπαραγοντική νόσος. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου που μπορεί να επηρεάσουν την υγεία των ούλων. Βέβαια ο κύριος παράγοντας είναι η μικροβιακή πλάκα όπως αναλύθηκε και παραπάνω. Ωστόσο διάφοροι άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στην εξέλιξη της περιοδοντικής νόσου.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Οι καπνιστές έχουν 5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν περιοδοντίτιδα από τους μη καπνιστές. Η νικοτίνη και τα προϊόντα της καύσης του τσιγάρου, επιδρούν στους περιοδοντικούς ιστούς μειώνοντας την επουλωτική ικανότητα του οργανισμού και συμβάλλοντας στην ταχύτερη καταστροφή τους. Μελέτες αναφέρουν ότι κατά το κάπνισμα , τοπικά στους ιστούς αναπτύσσονται συνθήκες έλλειψης οξυγόνου και μειωμένης κυκλοφορίας του αίματος γεγονός που μπορεί να ευνοήσει την ανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων τα κατεξοχήν υπεύθυνα μικρόβια για την εμφάνιση της περιοδοντίτιδας.
ΟΡΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ που σχετίζονται με την εφηβεία, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση
ΣΤΡΕΣ
ΛΗΨΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ που χρησιμοποιούνται στην επιληψία, σε καρδιαγγειακά ή χρόνια νοσήματα
ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ
ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ. Σύμφωνα με την Αμερ
ικάνικη Ακαδημία Περιοδοντολογίας, το 30% του πληθυσμού εμφανίζει γενετική προδιάθεση για ανάπτυξη της νόσου. Τα άτομα αυτά είναι έξι φορές πιο επιρρεπή να αναπτύξουν περιοδοντική νόσο, παρά την άψογη στοματική υγιεινή.
ΚΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ
ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
HIV ΛΟΙΜΩΞΗ

Τα κύρια συμπτώματα και σημεία της περιοδοντίτιδας είναι

η αιμορραγία των ούλων
διόγκωση και συρρίκνωση των ούλων (τα ούλα υποχωρούν κάνοντας τα δόντια να φαίνονται μεγαλύτερα)
η κινητικότητα των δοντιών λόγω της καταστροφής του οστού που στηρίζει το δόντι
η αλλαγή θέσης των δοντιών με αποτέλεσμα την τροποποίηση της σύγκλεισης
πυόρροια (εκροή πύου από τα ούλα)
κακοσμία του στόματος
σπανιότερα εμφανίζεται πόνος κυρίως όταν δημιουργούνται περιοδοντικά αποστήματα
τροποποίηση της εφαρμογής των κινητών οδοντοστοιχιών (κοινώς μασελάκι)

Η περιοδοντίτιδα μπορεί να εμφανιστεί νωρίς στην εφηβεία, είναι όμως πιο συχνή μετά την ηλικία των 30 ετών. Παρά το γεγονός ότι η περιοδοντίτιδα τείνει να επιδεινώνεται με την πάροδο της ηλικίας, δεν εξελίσσεται πάντα κατά γραμμικό τρόπο. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μικρά επεισόδια έξαρσης της νόσου ακολουθούνται από περιόδους ύφεσης. Η περιοδοντίτιδα μπορεί να προσβάλλει διαφορετικές περιοχές του στόματος. Η νόσος δεν εξαφανίζεται στην πράξη ποτέ. Μπορεί να παρουσιάσει ύφεση για κάποιο χρονικό διάστημα ή να ξαναεμφανιστεί σε άλλη περιοχή.

Η διαφορά από την ουλίτιδα, είναι ότι στην περιοδοντίτιδα, υπάρχει μόνιμη οστική καταστροφή, η οποία ποικίλει ανάλογα με τη βαρύτητά της, και επομένως η περιοδοντίτιδα είναι μη αναστρέψιμη. Αν η περιοδοντίτιδα δε θεραπευτεί εγκαίρως ή αν μετά τη θεραπεία της, ο ασθενής δεν ακολουθήσει σωστή και τακτική στοματική υγιεινή, η οστική καταστροφή επιδεινώνεται, το δόντι κινείται, είναι πιθανό να αλλάξει θέση, σταδιακά χάνει τη λειτουργικότητά του και συχνά εξάγεται. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι τα κλινικά συμπτώματα της ουλίτιδας και της περιοδοντίτιδας ποικίλουν από άτομο σε άτομο και εφόσον ο πόνος δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της νόσου, πολλά άτομα δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν πρόβλημα παρά μόνο όταν έχει ήδη προχωρήσει η κατάσταση.

Η περιοδοντική νόσος εμφανίζεται με διάφορες μορφές.

ΟΥΛΙΤΙΔΑπρόκειται για την πιο ελαφριά μορφή περιοδοντικής νόσου στην οποία η φλεγμονή περιορίζεται στα ούλα. Τα ούλα παρουσιάζονται εξέρυθρα και διογκωμένα και αιμορραγούν εύκολα. Συνήθως, ένας καλός καθαρισμός και η βελτίωση των συνηθειών στοματικής υγιεινής είναι αρκετά για να υποχωρήσει η ουλίτιδα.

ΧΡΟΝΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ πρόκειται για προχωρημένη και σοβαρή μορφή της περιοδοντικής νόσου. Η φλεγμονή έχει προχωρήσει βαθύτερα με τη δημιουργία θυλάκων, ενώ τα ούλα αρχίζουν να υποχωρούν και έτσι έχει αρχίσει να καταστρέφεται και το οστό. Εμφανίζεται συνήθως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και είναι ο πιο συχνός τύπος περιοδοντίτιδας. Συνήθως προχωράει αργά, χωρίς όμως να αποκλείεται η πιθανότητα να παρουσιάσει εξάρσεις. Ανάλογα με το βάθος των θυλάκων και την έκταση της καταστροφής του οστού διακρίνουμε την αρχόμενη, την μέτρια και την προχωρημένη μορφή.

ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ η οποία χαρακτηρίζεται από ταχεία επέκταση της φλεγμονής στους περιοδοντικούς ιστούς και καταστροφή του στηρικτικού οστού των δοντιών. Διακρίνεται σε τοπική και γενικευμένη μορφή.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥη μορφή αυτή σχετίζεται με νοσήματα που επιδρούν στους περιοδοντικούς ιστούς όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης ή κάποια νοσήματα του αίματος που προκαλούν ανοσοκαταστολή.

Η ΟΞΕΙΑ ΝΕΚΡΩΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Αυτή η μορφή προκαλεί νέκρωση των ούλων καθώς και των υποκείμενων ιστών, ακόμα και του οστού. Συνοδεύονται από έντονο πόνο, αιμορραγία των ούλων, κακοσμία του στόματος, καθώς και γενικότερο αίσθημα κακουχίας. Συνήθως εμφανίζεται, αλλά όχι μόνο, σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς ή σε HIV λοιμώξεις. Είναι οξείες καταστάσεις που εμφανίζονται συνήθως σε άτομα που βρίσκονται κάτω από έντονο ψυχολογικό stress, σε καπνιστές καθώς και σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, π.χ. σε ασθενείς με HIV λοίμωξη.